Talak, 65:7‘nin sonunda Cenab-ı Hak şöyle buyuruyor:
Allah her zorluktan sonra bir kolaylık yaratacaktır.
Bu ayetin yukarıdaki parçasını okuyunca dedim “bu ayet çok şümullü görünüyor ve genel geçer bir kuraldan bahsediyor. Hâlbuki zorluk içinde yaşamını geçiren ve bu şekilde ölen insanlar var. Bu ayet neyi ifade ediyor olmalı?”
Ayette şu vurgular var gibi:
İlk olarak bahsedilen “kolaylık” kelimesinin ne anlama geldiğini düşünmek lazım zannediyorum. Burada bahsedilen kolaylık, insanın bakış açısını değiştirerek yaratıcısına ulaşması anlamına geliyor olmalı. Mesela bir insan bir hastalığa yakalanıyor (zorluk), daha sonra bu hastalık sayesinde aczini, fakrını anlıyor ve yaratıcısının mutlak kudretine ulaşıyor. Aczini anlamak sadece Allah’ın kudretiyle ilgili ve insanı Allah’ın kudretine ulaştıran bir şey değil tabii. Aczini anlayan insan “ben acizim, bendeki ilim benden değildir, ben acizim bendeki şefkat benden değildir ila ahir…” diyerek yaratıcısının bütün isimlerine ulaşabilir. Yaratıcısının hikmetini, rahmetini tanımış bir insan için ise sıkıntı manen (hatta maddeten) binden bire düşer. İşte “kolaylık” insanın bakış açısını değiştirmesi sonucunda Yaratıcısını tanıması halini ve bu hal sonucunda ulaştığı emniyeti ifade ediyor. Bu şekilde düşününce hem ayetin şümullü anlamına bütün insanlar giriyor, hem de bu ayeti kendi günlük hayatımızdaki tecrübelerimiz ile tasdik edebiliyoruz.
İkinci olarak kolaylık için yani Allaha ulaşmak için zorluk gerekiyor. Her şeyin zıddıyla bilinmesi, mesela susamadan sudaki lezzet mertebelerinin anlaşılmamasında olduğu gibi, insanı aciz bırakacak, insana acziyetini, fakrıyetini hissettirecek olaylar olmalı ki (firak acısı, gençliğinin gitmesi, bir yakınının ölmesi gibi) insan yaratıcısına ulaşsın. Yani bu vurguda ayet diyor ki: Allah ancak zorluktan (eğitim sürecinden) sonra kolaylık (kendisinin tanınması) verir insana.
Son olarak ayet “bu dünyada sabredip acı çekeceğiz ve sonra bize Allah mükâfat verecek” gibi acı ve mükâfatı birbirinden koparıp ayrı şeyler haline getiren bir anlayışın yanlış olduğunu anlatıyor. Eğer siz yaşadığınız bir zorluktan sonra kolaylık yaşamıyorsanız (ki bu kolaylığı yaşamak yani yaratıcısına ulaşmak insanın cüzi iradesi ile yapacağı tercihe bağlı) olaylara, dine, yaratıcınız ile olan ilişkinize bakış açınızda problem var demektir.
Kısacası zorluklarla kolaylıklar yan yana ve birlikte olan şeyler.
Benzer bir yorum Bakara, 2:191’de geçen “Onları nerede yakalarsanız öldürün. Sizi çıkardıkları yerden siz de onları çıkarın.” mesajı ile ilgili olarak şu şekilde yapılabilir:
Küfür fikrini nerede bulursanız yok edin. En ufak bir şirk kalmasın hayatınızda. “Sizi çıkardıkları yerden siz de onları çıkarın” yani küfür fikrinin doğduğu noktada çözümü bulacaksınız (Üstadın talebelerinden biri galiba risaleler için “küfrü çıktığı yerde boğar” diyor). Mesela “sebepler sonuçları yapıyor” gibi bir cümlenin yanlışlığını göstermek için sebep ve sonucu dikkatlice inceleyip, sebeplerin sonuçları yapacak bir şuur, irade, merhameti, ilmi olmadığını görün.
Allah’u A’lem.
