“Evet, bu kâinatta hayır-şer, lezzet-elem, ziya-zulmet, hararet-bürudet, güzellik-çirkinlik, hidayet-dalâlet birbirine karşı gelmesi ve içine girmesi, pek büyük bir hikmet içindir. Çünkü şer olmazsa hayır bilinmez. Elem olmazsa lezzet anlaşılmaz. Zulmetsiz ziya, ehemmiyeti olmaz. Soğukla, hararetin dereceleri tahakkuk eder. Çirkinlikle, hüsnün tek bir hakikati, bin hakikat ve binler çeşit hüsün mertebeleri vücut bulur. Cehennemsiz, Cennetin pek çok lezzetleri gizli kalır. Bunlara kıyasen, herşey, bir cihette zıddıyla bilinebilir. Ve birtek hakikatı, sümbül verip çok hakikatler olur.”
11. Şua
Bu paragrafta anlatılanları su şekilde açabiliriz:
Şer olmazsa, hayır bilinmez.
Fena olmazsa, beka bilinmez.
Hastalık olmazsa, şifa bilinmez.
Hata olmazsa, doğru bilinmez.
Zulmet olmazsa, ziya bilinmez.
Çirkinlik olmazsa, güzellik bilinmez.
Elem olmazsa, lezzet bilinmez.
Zulüm olmazsa, adalet bilinmez.
Nefs-i emmare olmazsa, nefs-i mutmainne bilinmez.
Felsefe olmazsa, Kur’an bilinmez.
Manayı ismi olmazsa, manayı harfi bilinmez.
Cehennem olmazsa, Cennet bilinmez.
Şersiz hayrın ehemmiyeti olmaz.
Fenasız bekanın ehemmiyeti olmaz.
Hastalıksız şifanın ehemmiyeti olmaz.
Hatasız doğrunun ehemmiyeti olmaz.
Zulmetsiz ziyanın ehemmiyeti olmaz.
Çirkinlik değmemiş güzelliğin ehemmiyeti olmaz.
Elemsiz lezzetin ehemmiyeti olmaz.
Zulümsüz adaletin ehemmiyeti olmaz.
“Ben varım” demeyen nefsin ehemmiyeti olmaz.
Felsefesiz Kur’an’ın ehemmiyeti olmaz.
Manayı ismi bakamayan nazarın ehemmiyeti olmaz.
Cehennemsiz Cennetin ehemmiyeti olmaz.
Şerlerin, fenanın, hastalıkların, hataların, zulmetlerin, çirkinliklerin, elemlerin, zulümlerin, nefs-i emmarenin, felsefenin, manayı isminin ve Cehennemin vechelerini onların Sahibine çevirebilirsek, onlardan rahatsız olmayacağımız gibi, aslında sırf hayrı yani varlığı farkedelim diye algımıza girdiklerini anlar, böylelikle hem kendimiz ve kainat ve hem de kendimiz ve kainatın Sahibi ile barış (selam) içinde yaşarız, inşaAllah.
Ne ki vardır, hayırdır. Ve ne ki insanın algısına girer, var olan hayrı farketmesi içindir.
